­Тө­зә­лер­ме икән си­нең яраң, ту­ган авы­лым?!

Без дә кеч­ке­нә­дән кое-чиш­мә су­ла­ры­на йө­реп үс­тек. Ис­ке авыл­да тор­ган­да да су бул­мый тор­ган ва­кыт­лар хә­тер­дә. Кө­ян­тә-чи­ләк асып, чиш­мә­дән су алып кайт­кан­да, ән­кәй­нен: “Кы­зым, бе­раз ар­тың­ны бор­га­ла­саң, чи­лә­ген чай­кал­мас, су­ын тү­гел­мәс,”- ди­гән сүз­лә­ре әле дә ис­тә.

Сә­лим абый­лар янын­да­гы тар гы­на тык­рык­тан Зәй­нәп ко­е­сы­на су­га ба­ра идек. Тау тө­шә­се, тау ме­нә­се. Кы­зыл бал­чык­лы юл­ның бер ягы чып­чык са­бын­лы буа бул­са, икен­че ягы ка­ра­ма­лар үс­кән те­кә яр. Ая­гың тай­са... бет­тең. Алл­һа сак­ла­ган! Сал­кын чиш­мә­дән дә та­шы­дык... Кө­не­нә, бер­не,  ике­не ба­ра идек. Өч­не бар­ган чак­лар да бул­га­ла­ды.

Зәй­нәп ко­е­сы­ның бү­рә­нә­лә­ре җир бе­лән ти­гез бу­лып ис­тә кал­ган. Әле ан­да чи­рат җы­е­ла. Без, ба­ла-ча­га, олы­лар­ны ал­дан үт­кә­рә­без. Кай­ва­кыт ко­е­да су да бе­тә иде. Бо­ла­рын­нан ка­ла Зин­нур абый­лар, Дәй­ра әби­ләр ко­е­ла­ры на да йөр­дек. Соң­гы­сы ин­де ише­лә дә баш­ла­ган иде. Ни­чек тө­шеп кит­мә­гән­без?! Кы­шын да, җә­йен дә ан­нан сук­мак өзел­мә­де.

Су ба­су кур­кы­ны­чы яный, дип авыл­ны баш­ка урын­га кү­чер­гән­дә, әле ба­ла гы­на бул­ган­мын. Хә­тер­лим: без иң соң­гы­лар­дан бу­лып күч­тек. Әти­е­без­гә 45 яшь­ләр ти­рә­се, абый яңа гы­на ар­ми­я­дән кайт­кан, мин 8 класс­ны бе­те­реп, им­ти­хан­нар би­реп йө­рим. Кеч­ке­нә эне­без Фә­нис - баш­лан­гыч­та.

Күп ке­ше­ләр яңа авыл­га йорт са­лып кү­чен­де. Өй­лә­ре яңа­рак­лар йорт­ла­рын шул ки­леш ке­нә кү­чер­де. Алар­ны кү­тәр­теп, эс­керт та­шый тор­ган ча­на кер­теп, 4-5 трак­тор берь­ю­лы тарт­ты. Йорт­лар­ны ни­ге­зен­нән ка­е­рып алып кит­кән­дә, олы­лар ни­ләр ки­чер­гән­дер, хәт­та без, ба­ла­лар­ның да, йө­рәк­лә­ре әр­неп чы­мыр­дый иде. Берь­як­тан сө­е­неч - яңа авыл­га кү­чә­без. Мәк­тәп, ки­бе­те якын... Әм­ма ту­ган авыл җан­га ае­ру­ча ка­дер­ле шул! Аның га­зиз­ле­ген мәң­ге оны­та тор­ган тү­гел.

Ме­нә дырт-дырт трак­тор­лар без­нең йорт­ны да куз­га­тып алып ки­тә. Бер ке­ше озын та­як бе­лән тү­бә­дә ба­ра. Чөн­ки би­ек өй электр чы­бык­ла­ры аша үтә ал­мый. Бер­ни­чә ке­ше янын­нан жә­яү ат­лый, өй ише­лә-ни­тә күр­мә­сен!

Йорт­лар шу­лай бер-бер арт­лы Ми­яш авы­лы юлын­нан яңа авыл­га та­ба ме­неп ки­тә­ләр дә, җир­гә ки­леп ур­на­ша­лар. Әти өй­не дә, мун­ча­ны да, аб­зар­ны да кү­чер­де. Чөн­ки яңа гы­на сал­ган иде. Бер ка­да­гын да әрәм ит­мә­де, түк­ми-чәч­ми кү­чер­де ул алар­ны.

Ко­ры җир­дә бер­ни дә үс­те­рә ал­мас­быз ке­бек иде. Әти тиз ара­да ти­рә-як­ка юкә­ләр утыр­тып чык­ты. Хә­зер алар кы­шын җил­дән сак­лый, җә­ен хуш ис­ле кү­лә­гә­се бе­лән сө­ен­де­рә­ләр.

Зур ал­ма­гач­ны да ку­че­реп алып мен­дек. Озак ел­лар ал­ма бир­мә­гән агач­кай кү­чә­се ел­ны шау чә­чәк­кә кү­мел­де. “Ми­не кал­ды­рып ки­тә­сез­ме­ни?”- ди­юе бул­ды ми­кән?! Кал­ды­ра ал­ма­дык, ку­че­реп алып мен­дек без аны! Бик күп ел­лар мул итеп җи­меш бир­де ул. Үт­кән-сүт­кән ке­ше­ләр: “Кай ара­да шу­лай үс­те соң бу агач?”- дип аны та­ный һәм сок­ла­на иде.

 ...Күч­кән ел­ны, ис­ке авыл­да Кә­ү­сә­рия апа­лар йор­тын­да ике га­и­лә то­рып тор­ган идек. Ан­на­ры алар яңа йорт са­лып чык­ты­лар. Мо­ңа­еп кал­ган ис­ке өй­лә­ре бик озак кы­на: “Бәл­ки кай­тыр­лар?”- ди­гән төс­ле буш авыл ура­мын сак­ла­ды...

Исем­дә: трак­тор­лар өй­не алып ме­неп ба­ра­лар. Ту­ры­рак юл бул­сын дип, Лә­ү­си­рә апа­лар бак­ча­сын үтеп, өй­не яңа ни­гез­гә алып ке­реп кит­те­ләр. Ки­леп тук­та­гач, өй әй­тер­сең: “Бу ми­нем ни­гез тү­гел бит”, - ди­гән­дәй дерт итеп сис­кән­де дә, кал­ты­рап ал­ды. “Ише­лә бит ин­де”, - дип, кур­кып, ән­кәй кыч­кы­рып җи­бәр­де. “Ишел­сә, кы­зым, әти­ең ни­чек яңа­дан өй тө­зер ми­кән дип уй­ла­ган идем?”- ди­де ул соң­рак шул чак­ны ис­кә алып.

Кү­чә­се өй­ләр шу­лай әк­рен­ләп кү­че­неп бет­те. Әти­е­без аб­зар­ны кү­че­рер­гә иң озын ча­на­ны эз­ләп та­бып, мен­ге­реп ур­наш­тыр­гач, мал­лар­ны да алып кил­дек. Күп­ме­дер ва­кыт,  яна авыл­да бе­ра­ра сы­ер­лар­ны өй­рән­гән­че оза­та һәм кар­шы­лый идек. Кай­ва­кыт кө­тү ир­тә­рәк кайт­са яи­сә үзең сон­ла­саң, сы­ер­лар (бер­ни­чә­се) элек­ке юл бе­лән ту­ры ис­ке авыл­га кай­тып ки­тә иде. Арт­ла­рын­нан эз­ләп ис­ке урын­га ча­ба­сың. Ку­ып жит­кәч, мал­кай­ның буш ишек ал­дын­да ап­ты­рап ба­сып тор­га­нын кү­рә­сең. Кер­сәң ни ху­җа, ни аб­зар юк... Ни­гез­дә, ка­ра бал­чык­лы баз бе­раз ише­леп, тән­дә­ге ти­рән яра­ны хә­тер­лә­теп то­ра. Тө­зә­лер­ме икән си­нең яраң,  ту­ган җи­рем, ту­ган авы­лым?! Мал­кай­ны ки­ре кө­ту кай­та тор­ган җир­дән яна авыл­га алып ме­неп ки­тә­без.

Яң­гыр суы бе­лән баш­лан­ган сү­зем бик эч­кә ке­реп кит­те бу­гай. Авыл­да су бул­мау­ның сә­бәп­лә­ре ти­рән­дә­рәк ят­мый ми­кән?! Күп ел­лар элек ашы­гыб­рак сай­лан­ган урын, тау ба­шы, чиш­мә чык­мау, кое ка­зу­ның да фай­да­сы юк... Су, чиш­мә – алар бит сер­ле, ишет­кә­нем, күр­гә­нем бар. Тү­бән Ка­ма­да из­ге­ләр чиш­мә­сен тө­зек­лән­де­рә­ләр. Ма­тур итеп таш­лар өеп, ти­рә-як­лар­ны чис­тар­тып, ял итү уры­ны ясый­лар. Әм­ма чиш­мә икен­че юл алып ага баш­лый. Яса­ган таш кое буш, су­сыз ка­ла. Чиш­мә икен­че юл­дан ки­тә. Ал­ла­һы Тә­га­лә­нең код­рә­те киң. Те­лә­сә, бик ти­рән ка­зы­ган ко­е­дан бер там­чы су да ала ал­мый­сың, те­лә­сә, аяк бе­лән ка­ты­рак итеп ке­нә бас­кан урын­да да саф чиш­мә ха­сил итә.

Гөл­фи­рә Зин­ну­ро­ва.