Бакча эшләренең кызган чагы

Чүп утау­

­И­юнь аен­да бак­ча­да­гы иң зур эш­ләр­нең бер­се – чүп утау. Туф­рак­ны да­и­ми йом­шар­ту да дым­ны сак­лау­га бу­лыш­лык итә, кис­ло­род бе­лән ба­е­та, чүп үлән­нә­рен тиз­рәк юк итәр­гә бу­лы­ша.  Бу чор­да төр­ле чир­ләр һәм корт­кыч­лар ак­тив­ла­ша, алар­ны кул бе­лән җы­еп яки хә­веф­сез пре­па­рат­лар кул­ла­нып то­ры­гыз.  

Июнь­дә бы­ел алы­на­чак уңыш­ның җим­шән­нә­ре фор­ма­ла­ша. Бу чор­да агач-ку­ак­лар­ны җи­тәр­лек дә­рә­җә­дә дым бе­лән тә­э­мин итү мө­һим. Әгәр дә көн­нәр ко­ры тор­са, яшь агач­ка 2-4, җи­меш би­рү­че зур агач­лар­га исә 10 чи­ләк­ләп су си­бәр­гә ки­ңәш ите­лә. Алар тө­бен­дә­ге туф­рак­ка дым 50 см ти­рә­се үтеп ке­рер­гә ти­еш.

Июнь­дә бак­ча­ны ми­не­раль һәм ор­га­ник аш­ла­ма­лар­ның сы­ек эре­мә­се бе­лән сый­лый­лар, кә­ү­сә ти­рә­сен­дә үс­кән үсен­те­ләр­не тө­бен­нән юк итә­ләр. Мүл­чә­лән­мә­гән кә­ү­сә ти­рә­сен­дә үс­кән чүп үлән­нә­рен өзеп то­ры­гыз. Алар­ны агач тө­бен­дә кал­ды­ры­гыз, берь­ю­лы мүл­чә­гез дә, ор­га­ник аш­ла­ма­гыз да бу­ла­чак. Ис­тә то­ты­гыз: бар­лык куль­ту­ра­лар ара­сын­да дым­ны иң нык сө­ю­че бу­лып кар­лы­ган ку­а­гы то­ра. Көн­нәр ко­ры тор­ган­да аңа су­ны да­и­ми си­бе­гез, юк­са җи­ләк­лә­ре вак һәм тәм­сез бу­ла.  

Җи­ләк өл­ге­рә!

Июнь ахы­рын­да бак­ча җи­лә­ге өл­ге­рә баш­лый. Аның мы­ек­ла­рын­да яңа ро­зет­ка­лар кү­ре­нә. Алар­ны ки­рәк кү­ләм­дә ге­нә кал­ды­рып, ар­ты­гын ки­сеп то­ра­лар. Үр­че­тү мак­са­тын­да бе­рен­че һәм икен­че ро­зет­ка­ны гы­на кал­ды­рыр­га ки­ңәш ите­лә. Җи­ләк ку­а­гы тө­бен са­лам, агач чү­бе һәм ка­ра мах­сус плен­ка бе­лән кап­лар­га мөм­кин. Бо­лай ит­кән­дә, җи­ләк­ләр һәр­чак чис­та бу­лыр, дым да ях­шы сак­ла­ныр. Әле­ге ча­ра­лар шу­лай ук чүп үлән­нә­рен үс­тер­мәс.  

Ку­ра җи­лә­ге   чә­чәк ат­кан чор­да аны аш­ла­ма бе­лән тук­лан­ды­ра­лар. Ай ур­та­сы­на ка­дәр аның 70 сан­ти­ментр­дан узып кит­кән яшь үсен­те­лә­ре­нең оч­ла­рын өзә­ләр, бу алар бо­так­лан­сын өчен эш­лә­нә. Шу­ның нә­ти­җә­сен­дә алар­ның очын­да бер­ни­чә өс­тә­мә бо­так бар­лык­ка ки­лә­чәк, әнә шу­лар ки­лә­се ел уңы­шын арт­ты­ра­чак та ин­де.  

Ка­ра­җи­ләк­нең (еже­ви­ка) би­ек­ле­ге 60-100 сан­ти­метр­га җит­кәч, оч­ла­рын өзәр­гә ки­ңәш ите­лә. Бу алар­да са­бак­лар са­ны ар­ту­га һәм ки­лә­се ел­да мул­рак уңыш алыр­га юл ача.

Чә­чәк­ләр­сез бул­мый!

Июнь­нең бе­рен­че де­ка­да­сын­да туф­рак­ка җәй­ге чә­чәк­ләр­не: саль­вия, пе­лар­го­ния, фук­сия, ло­бе­лия, бе­го­ния, ге­ор­гин һ.б. утыр­ту­ны тө­гәл­ли­ләр.

Га­зон­ны ки­сү ва­кы­ты җи­тә. Ма­тур­лык би­реп үсү­че кай­сы­бер ку­ак­лар­ның ар­тык ку­ер­ган бо­так­ла­рын ки­сеп, тәр­тип­кә ки­те­рә­без. При­вив­ка­лан­ган ро­за­лар­ның, си­рень ку­ак­ла­ры­ның тө­бен­нән чык­кан бо­так­лар­ны тө­бен­нән үк ки­сеп аты­гыз.

Кле­ма­тис­лар бу чор­да ае­рым игъ­ти­бар та­ләп итә. Алар­ның бо­так­ла­рын өс­кә кү­тә­рә­ләр, зә­гыйфь бо­так­ла­рын ки­сә­ләр, ан­нан соң ми­не­раль аш­ла­ма ком­п­лек­сы эре­мә­се бе­лән ях­шы­лап аш­лый­лар.

Июнь­дә ла­лә һәм ги­а­цинт­лар­ның яф­рак­ла­ры сар­гая, алар­ны чо­кып алыр­га ки­рә­гер. Нар­цисс­лар­ны 2-3 ел­га бер тап­кыр бү­лә­ләр. Су­ган­ча­лар­ны кү­лә­гә­ле урын­да кип­те­рә­ләр һәм кө­зен утырт­кан­га ка­дәр җил­лә­те­лә тор­ган урын­да сак­лый­лар.

Вак су­ган­ча­лы чә­чәк­ләр - умыр­зая, тыч­кан ги­а­цин­ты, кро­кус­лар­ны да яф­рак­ла­ры сар­гай­гач чо­кып ала­лар, оя­ла­рын ае­ра­лар һәм яңа урын­га утыр­та­лар.

Бу чор­да тү­тәл­ләр­не чүп үлән­нә­рен­нән арын­ды­ру, су си­бү, аш­ла­ма­лау, гла­ди­о­лус­лар һәм ге­ор­гин­нар өчен та­як­лар әзер­ләү мө­һим. Чә­чәк­ләр­не көч­ле ко­яш нур­ла­рын­да ян­дыр­мас өчен су­ны ир­тән­ге 9га ка­дәр яки кич­ке 6 сә­гать­тән соң си­бү ки­ңәш ите­лә.

Бә­рәң­ге­не ни­чек кү­мә­сез?

Са­бак үсеп 15-20 сан­ти­метр­га җит­кәч кү­мә­ләр. Тәҗ­ри­бә­ле бак­ча­чы­лар аны җир­гә бе­те­реп кү­мә, бо­лай ит­кән­дә 2-3 көн­нән үк туф­рак ас­тын­нан көч­ле юан са­бак­лар төр­теп чы­га­чак. Ә өел­гән туф­рак бә­рәң­ге төп­лә­рен җы­лы­тып то­ра­чак һәм тиз­рәк үс­те­рә­чәк.

Кы­яр уңы­шы мул бул­сын ди­сәң...

Кы­яр­лар­га кил­гән­дә, алар­ны бер-бер­сен­нән 15-20 см ча­ма­сы ара­лык кал­ды­рып си­рәк­ләр­гә ки­рәк. Кы­яр төп­лә­рен бик тә сый­фат­лы туф­рак бе­лән мүл­чә­ләр­гә ки­рәк, чөн­ки кы­яр та­мыр­ла­ры шак­тый өс­тә ур­наш­кан, шу­ның өчен дә алар­ның тө­бен йом­шар­тыр­га ки­ңәш ител­ми.

5-6 яф­рак бар­лык­ка кил­гән­нән соң кы­яр­лар­ның очын өзәр­гә ки­ңәш ите­лә. Бу алар­да ян са­бак­лар­ның бар­лык­ка ки­лү­е­нә бу­лыш­лык итә. Ян са­бак­лар­да, бил­ге­ле бу­лу­ын­ча, инә чә­чәк­ләр төп са­бак­та­гы­га ка­ра­ган­да, күб­рәк бу­ла.

Та­гын да бер мө­һим ки­ңәш: кы­яр чә­чәк ат­кан ва­кыт­та тү­тәл ур­та­сы­на ти­рән­рәк са­выт­ка ти­рес суы яки чи­ләк­тә әче­тел­гән чүп үлән­нә­ре су­ын ку­яр­га ки­ңәш ите­лә. Алар уг­ле­кис га­зы бү­леп чы­га­рып, кы­яр­да ана чә­чәк­ләр са­нын арт­ты­рыр­га бу­лы­ша­лар. Бу ва­кыт­та кы­яр­лар­га ар­тык су си­бәр­гә ки­ңәш ител­ми, туф­рак­ның ва­кыт­лы­ча ко­рыб­рак ки­түе ан­да җи­меш­ләр­нең күб­рәк бар­лык­ка ки­лү­е­нә бу­лыш­лык итә.