Чаллыда һәйкәлләр артачак

Дө­рес, реп­рес­сия кор­бан­на­ры ис­тә­ле­ге­нә һәй­кәл­нең уры­ны әле­гә бил­ге­сез, чөн­ки ха­лык ара­сын­да төр­ле фи­кер­ләр бар. Бе­рәү­ләр аны ГЭС бис­тә­сен­дә Му­са Җә­лил прос­пек­тын­да кү­рер­гә те­ли. Әм­ма Ри­нат Аб­дул­лин фи­ке­рен­чә, ис­ке зи­рат янын­да бо­лай да һәй­кәл­ләр җи­тәр­лек. Чал­лы­ның мак­тау­лы граж­да­ни­ны Уел Хө­сә­е­нов шә­һәр­дә бе­рен­че тө­зү­че­ләр һәй­кә­ле бу­лыр­га ти­еш­ле­ген дә ис­кәр­теп үт­те. Шә­һәр­дә бу идея оны­тыл­мая­чак, ди­де аңа җа­вап итеп Ри­нат Әз­гәр улы.

Чын­нан да, Чал­лы­да күр­ше Ала­бу­га­дан аер­ма­лы бу­ла­рак, та­ри­хы урын­нар аз. Шу­ңа кү­рә шә­һә­ре­без­гә ту­рист­лар­ны ки­те­рү бик авыр. Шә­һәр җи­тәк­че­лә­ре­нең әле­ге мәсь­ә­лә­не чи­шәр­гә алы­ну­ла­ры игъ­ти­бар­га ла­ек. Шә­һәр­дә һәй­кәл­ләр са­ны ар­ту "Чал­лы­да чит­тән кил­гән ке­ше­ләр­гә күр­сә­тер­лек та­ри­хи, ис­тә­лек­ле урын­нар аз", ди­ю­че­ләр­гә җа­вап бу­ла­чак. Алар Ка­ма бу­ен­да­гы ка­ла­га ту­рист­лар­ны җә­леп итәр­лек итеп эш­лән­сә, мон­нан ха­лык та ота­чак, шә­һәр бюд­же­ты ту­лы­ла­на­чак бит. Шә­һәр­дәш­лә­ре­без бу хак­та ни уй­лый соң?

Гөл­за­да Рза­е­ва, "Энер­ге­тик" мә­дә­ни­ят са­рае ди­рект­о­ры, Чал­лы­ның мак­тау­лы граж­да­ни­ны:

- Чал­лы­да шә­һәр тө­зе­ле­ше ба­тыр­ла­ры­на да, Ста­лин реп­рес­си­я­се кор­бан­на­ры­на да һәй­кәл бу­лыр­га ти­еш. Тик һәй­кәл­ләр дө­рес урын­нар­га ку­ел­сын иде. Без за­ма­нын­да та­тар хал­кы­ның мәш­һүр ша­гый­ре Ту­кай­га һәй­кәл куй­дык. Әм­ма аның уры­ны уңыш­лы бул­ма­ды. Агач­лар ара­сын­нан кү­рен­ми дә, ятим бу­лып то­ра Ту­ка­е­быз. Хә­зер Ал­ла­га шө­кер, ГЭС­та яр буе Ту­кай ура­мы тө­зек­лән­де­рел­де. Мә­чет ти­рә­се­нә, аны су­га ка­ра­тып Ту­кай һәй­кә­лен кү­че­реп куй­сак, ни­чек ях­шы бу­лыр иде. Чал­лы тө­зе­ле­ше­нә зур өлеш керт­кән Рә­ис Бе­ля­ев ба­рель­е­фы да үз уры­нын­да тү­гел. Ми­нем­чә, ул Рә­ис Бе­ля­ев прос­пек­тын­да бу­лыр­га ти­еш. Һәй­кәл­ләр ки­лә­чәк бу­ын­ны тәр­би­я­ләү­дә зур роль уй­ный, шу­ңа кү­рә алар­ны тө­зер­гә, алар янын­да да­и­ми рә­веш­тә төр­ле ча­ра­лар үт­кә­рер­гә ки­рәк.

Ар­тур Ка­ма­лов, җи­һаз­лар ясау­чы эш­мә­кәр:

- Мин Чал­лы­да КА­МАЗ, шә­һә­ре тө­зү­че­лә­ре хөр­мә­те­нә һәй­кәл бу­лыр­га ти­еш дип уй­лыйм. Яшь­ләр кем­нәр­нең ты­рыш хез­мә­те нә­ти­җә­сен­дә Чал­лы­да яшәү­лә­рен бе­леп үс­сен­нәр. ГЭС бис­тә­сен­дә Рә­ис Бе­ля­ев­ка бюст бар, лә­кин ул гы­на та­рих­ны кү­зал­лар­га бу­лыш­мый. Мон­дый һәй­кәл шә­һәр­нең үзә­ген­дә бу­лыр­га ти­еш.

Ал­су Зәй­ни­е­ва, тәр­би­я­че:

Чал­лы­да ту­ып-үс­сәм дә, мин шә­һәр­нең та­ри­хын бел­мим, шу­ңа кү­рә та­рих­ны ча­гыл­дыр­ган ис­тә­лек­ле урын­нар­га, һәй­кәл­ләр­гә игъ­ти­бар­ны арт­ты­рыр­га ки­рәк. Алар фор­ма­сы һәм эч­тә­ле­ге бу­ен­ча шә­һәр­нең ру­хы­на ту­ры ки­лер­лек бул­сын иде. "Азат­лык" мәй­да­ны­ның тө­зек­лән­де­ре­лү­ен күп­тән көт­тек. Ан­да та­гы да ма­тур­рак фон­тан бул­сын иде.

Шә­һәр тө­зе­ле­ше со­ве­ты­ның чи­рат­та­гы уты­ры­шы шун­дый кү­ңел­ле хә­бәр­ләр бе­лән баш­ла­нып кит­сә дә, бу юлы да кар­шы­лык­сыз гы­на уз­ма­ды. Әй­тик, "Бур­гер Кинг" ка­фе­сы про­ек­ты хуп­лан­ма­ды. Ар­хи­тек­тор­лар һәм тө­зү­че­ләр фи­ке­рен­чә, бу баш­ка урын­да тө­зе­лер­гә ти­еш. 100 урын­га исәп­лән­гән ике кат­лы би­на­ны "Сәү­дә квар­та­лы" үзә­ге кар­шын­да тө­зе­мәк­че­ләр. За­каз­чы­ның би­ре­дә арен­да­да җир мәй­да­ны бар икән.

Бу яшел­лек өчен зо­на­. Шә­һәр җә­мә­гать­че­ле­ге дә мон­да би­на тө­зү­гә кар­шы бу­ла­чак. Шу­ңа кү­рә бу объ­ект­ны баш­ка урын­да тө­зер­гә ки­рәк. Әй­тик, Мәс­кәү прос­пек­ты ягын­да ха­лык­ка хез­мәт күр­сә­тү объ­ект­ла­ры җи­тәр­лек тү­гел, - ди­де Ри­нат Аб­дул­лин. Ар­хи­тек­тор­лар бер­ле­ге рә­и­се Ри­нат Са­фиул­лин да шун­дый ук фи­кер­дә. Мон­нан тыш, про­ект ав­тор­ла­ры­на җә­яү­ле­ләр юлын, буль­вар­ны һәм тө­зек­лән­де­рү эле­мент­ла­рын да ис­кә алыр­га ки­ңәш ител­де. Со­вет "Чал­лы яр" то­рак-ком­п­лек­сы­ның икен­че чи­ра­тын тө­зү про­ек­тын хуп­ла­ды.

Шә­һәр тө­зе­ле­ше со­ве­ты уты­рыш­ла­рын­да­гы бар­лык про­ект­лар да ка­нун­нар ни­ге­зен­дә тор­мыш­ка аш­са, Чал­лы ки­лә­чәк­тә та­гын да ма­тур­ла­ныр иде.

Зөл­фия ГА­ЛИМ