Фәйрүзә МОСТАФИНА: “Безнең бурыч – заман таләпләренә җавап бирерлек белгечләр әзерләү”

Җәм­гы­ять яшь бу­ын­га бе­лем һәм тәр­бия би­рү­че­ләр­гә ка­ра­та һәр­ва­кыт җит­ди та­ләп­ләр куй­ды. Соң­гы ел­лар­да мә­га­риф өл­кә­сен­дә кар­ди­наль ре­фор­ма­лар үт­кә­ре­лә, укы­ту про­цес­сы­на яңа стан­дарт­лар кер­те­лә. Мон­дый шарт­лар­да Яр Чал­лы пе­да­го­гия уни­вер­си­те­ты үзе­нең эш­чән­ле­ген нин­ди юнә­леш­ләр­дә алып ба­ра соң? Уни­вер­си­тет рек­то­ры, пе­да­го­гия фән­нә­ре кан­ди­да­ты Фәй­рү­зә Мос­та­фи­на бе­лән әң­гә­мә­без шул хак­та.

- Фәй­рү­зә Зө­фә­ров­на, Сез уку йор­ты­ның җи­тәк­че­се ге­нә тү­гел, ә би­ре­дә баш­ка­ры­ла тор­ган эш­ләр­дә сту­дент­лар һәм укы­ту­чы­лар бе­лән бер­гә үзе­гез дә һәр­ва­кыт ак­тив кат­на­ша­сыз. Бе­лү­ем­чә, сез хәт­та аби­ту­ри­ент­лар ка­бул итү­дән дә чит­тә кал­мый­сыз. Бу­ла­чак сту­дент­лар бе­лән ара­лаш­кач, сез­дә нин­ди фи­кер­ләр туа?

Ба­ла­ла­ры­быз­ны ки­лә­чәк­тә кем­нәр укы­тыр? Шул со­рау­га җа­вап та­бу мак­са­тын­нан, мин ка­бул итү ко­мис­си­я­сен­дә эш­ләү­че юга­ры курс сту­дент­ла­ры бе­лән һәр көн­не ди­яр­лек бу­ла­чак сту­дент­лар бе­лән оч­ра­шам. Алар­ның күз­лә­ре­нә, ни­чек ки­е­нү­лә­ре­нә, үз­лә­рен ни­чек то­ту­ла­ры­на игъ­ти­бар итәм. Кү­ңе­ле­мә хуш кил­гән­нә­ре бе­лән әң­гә­мә ко­рам. "Укы­ту­чы бу­лып эш­ләү­нең мәгъ­нә­сен ни­чек аң­лый­сыз? Ни­гә без­нең уку йор­тын сай­ла­ды­гыз? Тор­мыш мәгъ­нә­се ни­дән гый­ба­рәт?... Алар­га шун­дый фәл­сә­фи со­рау­лар би­рәм. Егет-кыз­лар­ның уй­лан­ган­на­рын, фи­кер йөр­тү­лә­рен кү­реп шат­ла­нам. Чөн­ки мон­дый яшь­ләр­нең бу­луы ки­лә­чәк­кә өмет уя­та. Бир­гән со­рау­ла­ры­ма төп­ле җа­вап ал­ган көн ми­нем өчен чын бәй­рәм бу­ла. Бу ин­де без­нең дө­рес юл­да икән­ле­ге­без­не күр­сә­тә. Кыз­га­ныч, хә­зер җәм­гы­ять ке­ше­нең уңыш­лы икән­ле­ген, күб­рәк аның ма­те­ри­аль як­тан тә­э­мин ите­ле­шен­нән чы­гып бә­я­ли. Бү­ген­ге гло­баль дөнь­я­ның төп ча­кы­руы - ке­ше үзе һәм бу ча­кы­ру­га пе­да­го­ги­ка җа­вап би­рер­гә ти­еш. Пе­да­го­ги­ка - бе­рен­че чи­рат­та үзең­не үз­гәр­тү ул.

- Без­нең тор­мыш то­таш экс­пе­ри­мент­лар­дан то­ра ди­сәм дә ха­та бул­мас. Ә ул экс­пе­ри­мент­лар га­дәт­тә мәк­тәп­ләр­дә, мә­га­риф уч­реж­де­ни­е­лә­рен­дә үтә. Мә­га­риф­не мо­дер­ни­за­ци­я­ләү кай­дан баш­лан­ды? Сез ни­чек уй­лый­сыз, бу дө­рес бул­ды­мы?

Бү­ген­ге гло­баль за­ман ба­ры­быз­ның да үз­гә­рү­ен та­ләп итә. За­ман­нан арт­та ка­лыр­га яра­мый, ни­чек бул­са да ях­шы як­ка үз­гә­рер­гә ки­рәк. Мә­га­риф­тә мо­дер­ни­за­ция укы­ту­чы­лар, тәр­би­я­че­ләр әзер­ли тор­ган уку йорт­ла­рын­нан тү­гел, ә мәк­тәп­ләр­дән баш­лап дө­рес эш­лә­мә­де­ләр дип уй­лыйм. Ар­ба­ны, ат ал­дын­нан ку­еп, хәл­не кат­лау­лан­дыр­ды­лар гы­на. Нә­ти­җә­дә пе­да­го­гия уку йорт­ла­рын кыс­карт­ты­лар, кай­бер­лә­рен клас­сик уни­вер­си­тет­лар бе­лән бер­ләш­тер­де­ләр. Бу вәз­гы­ять без­не үз­гә­рер­гә, ярак­ла­шыр­га мәҗ­бүр ит­те. Мин бү­ген үзем­нең кол­лек­ти­вым бе­лән го­рур­ла­нам, без бер­гә­ләп фе­де­раль дәү­ләт бе­лем би­рү стан­дарт­ла­ры (ФГОС) бу­ен­ча эш алып ба­ра­быз. Бу - яңа ман­тыйк, эч­тә­лек­кә яңа­ча якын ки­лү. Без­гә мәк­тәп бе­лән бер­гә стан­дарт­лар­ны өй­рә­неп ке­нә кал­мый­ча, ә эш­лек­ле якын ки­лү­нең ни­ге­зен, ач­кы­чын та­бу мө­һим иде. Ул тех­но­ло­ги­я­не үз­гәр­тү­дән ге­нә тү­гел, ә эч­тә­лек­не үз­гәр­тү­дән, ка­мил­ләш­те­рү­дән гый­ба­рәт. Пред­мет­ны ба­ла­га мәгъ­лү­мат би­рү кү­лә­ме итеп ке­нә тү­гел, ә укы­ту һәм һө­нә­ри бу­рыч­лар сис­те­ма­сы итеп ка­рау за­рур. Бу юнә­леш­тә мак­сат­чан эш алып ба­ру нә­ти­җә­сен­дә уни­вер­си­тет­та оеш­ты­ру, ме­то­дик эш, фән һәм укы­ту эш­чән­ле­ге, прак­ти­ка оеш­ты­ру, тәр­бия эш­лә­ре, мо­хит, үза­ра мө­нә­сә­бәт­ләр мә­дә­ни­я­те үз­гәр­де. Без­нең иле­без кы­зык­лы пе­да­гог­лар­га бай бит. Алар ара­сын­да М.П. Ще­ти­нин, Ш.А. Амо­наш­ви­ли, Е.А. Ям­бург, И.С. Фиш­ман, Т.Н. Га­лиул­лин һәм баш­ка­лар без­нең кол­лек­тив­ның әгъ­за­ла­ры­на әй­лән­де­ләр. Алар без үт­кәр­гән кон­фе­рен­ци­я­ләр­дә, се­ми­нар­лар­да кат­на­шып, үз­лә­ре­нең төп­ле фи­кер­лә­рен сту­дент­лар­га җит­ке­рә­ләр.

- Те­лә­сә нин­ди үз­гә­реш про­ект эш­чән­ле­ге, эш­че төр­кем­нәр аша баш­ка­ры­лыр­га ти­еш.

- Әл­бәт­тә, шу­ңа кү­рә без бер­ни­чә тө­бә­ка­ра ин­но­ва­ци­он мәй­дан бул­дыр­дык. Алар­да уку йор­ты укы­ту­чы­ла­ры, бе­лем би­рү оеш­ма­ла­ры һәм шә­һәр­дә­ге ал­дын­гы укы­ту­чы­лар бе­лән бер­гә ак­тив эш алып ба­ра­лар. "Тү­гә­рәк өс­тәл", ме­то­до­ло­гик се­ми­нар­лар, кол­ле­гия уты­рыш­ла­рын­да ак­ту­аль мәсь­ә­лә­ләр ка­ра­ла, бу­ла­чак укы­ту­чы­лар әзер­ләү­гә һәм укы­ту­га та­ләп­ләр эш­лә­нә. Уни­вер­си­тет­та сту­дент­лар өчен 50дән ар­тык кейс-би­рем эш­лән­де. Та­тар­стан мә­га­риф ми­нис­тр­лы­гы 2015-2016нчы уку елын­да әле­ге кейс-би­рем­нәр­не пе­да­го­гик уку йорт­ла­ры сту­дент­ла­рын сер­ти­фи­ка­ци­я­ләү­дә кул­лан­ды. Шу­ны­сы ку­а­ныч­лы, без­нең чы­га­ры­лыш курс сту­дент­ла­ры­ның 80%ка якы­ны сер­ти­фи­ка­ци­я­ләү­не уңыш­лы үт­те.

- Сез­нең сту­дент­лар төр­ле про­ект­лар­да да ак­тив кат­на­ша­лар.

Яр Чал­лы пе­да­го­гия уни­вер­си­те­тын­да сту­дент­лар­ны про­ект эш­лә­ре­нә җә­леп итү өчен мах­сус ме­ха­низм эш­лән­де. 2015 ел­да "олим­пи­а­да ма­те­ма­ти­ка­сы", "кеч­ке­нә мәк­тәп", "җи­ңү­че­ләр ва­сы­я­те", "га­и­лә фор­му­ла­сы", "әби-ба­бай­лар­га ку­нак­ка" һәм баш­ка про­ект­лар­ны тор­мыш­ка ашы­ру­да уңыш­лы гы­на эш алып ба­рыл­ды. Бу про­ект­лар­ның һәр­бер­се­нең үзе­нең юнә­ле­ше бар. Мә­сә­лән, "Кеч­ке­нә мәк­тәп" про­ек­ты ин­ва­лид ба­ла­лар­ны мәк­тәп­кә әзер­ләү­не мак­сат итеп куя, "Җи­ңү­че­ләр ва­сы­я­те" исә та­рих дә­рес­лә­ре­нә ба­гыш­ла­на. 2016 ел­ның кы­зык­лы про­ект­ла­ры - "Ге­ли­ос" эко­ло­гия-ге­ог­ра­фия ла­бо­ра­то­ри­я­се, "Текст бе­лән әң­гә­мә" тик­ше­рү плат­фор­ма­сы, сә­ла­мәт яшәү тех­но­ло­ги­я­лә­ре үзә­ге, фән­ни хез­мәт­ләр чем­пи­о­на­ты, та­лант­лар бе­лән ида­рә итү. 2015 ел­дан баш­лап, уку йор­ты "2015-2020 ел­лар­га Та­тар­стан­да стра­те­гик ида­рә" дәү­ләт прог­рам­ма­сы бе­лән бер­лек­тә ак­тив эш алып ба­ра. Шу­лай ук та­лант­лы ба­ла­лар бе­лән эш­ләү өчен про­ект олим­пи­а­да­ла­ры да оеш­ты­ры­ла. Без­нең уку йор­ты ба­за­сын­да АНО "КО­УТ 2.0" та­лант­лар уни­вер­си­те­ты бе­лән бер­лек­тә "Та­лант­лар бе­лән ида­рә: по­тен­ци­ал һәм ком­пе­тен­ци­я­ләр" ма­гис­т­ра­ту­ра­сы ачыл­ды. Бу без­гә фун­да­мен­таль һәм га­мә­ли тик­ше­рү­ләр, ин­но­ва­ци­он ча­ра­лар үт­кә­рү өчен юга­ры бе­лем­ле бел­геч­ләр әзер­ләр­гә мөм­кин­лек би­рә.

- Сез­дә тәр­бия эш­лә­ре­нә дә игъ­ти­бар зур. Ул нин­ди юнә­леш­ләр­дә алып ба­ры­ла?

- Уку йор­тын­да тәр­бия эш­лә­ре - пе­да­го­гик ара­ла­шу­да һәм үза­ра мө­нә­сә­бәт­ләр ур­наш­ты­ру­да үзен­чә­лек­ле ре­жис­су­ра ул. Тәр­бия ча­ра­ла­ры сту­дент­лар өчен шәх­си һәм үсеш прос­т­ран­ст­во­сы бу­лып то­ра. Сту­дент­лар укы­ту­чы­лар бе­лән бер­гә го­му­му­ни­вер­си­тет эш­лә­рен­дә, про­ект төр­кем­нә­рен­дә кат­на­ша­лар. Егет-кыз­лар­га мә­дә­ни­ят һәм спорт дә­рес­лә­рен сай­лау мөм­кин­ле­ге дә бар. Ул сту­дент­лар өчен мәҗ­бү­ри. Без­дә сту­дент­лар­ның тө­зе­леш от­ряд­ла­ры уңыш­лы эш­ли. Сту­дент­лар рес­пуб­ли­ка­да гы­на тү­гел, иле­без­нең төр­ле тө­бәк­лә­рен­дә эш­ли­ләр. "Фа­ра­он" ар­хе­о­лог­лар от­ря­ды рес­пуб­ли­ка бәй­ге­сен­дә "Иң ях­шы сту­дент ар­хе­о­ло­гия от­ря­ды" но­ми­на­ци­я­сен­дә җиң­де. Тәр­бия эше сис­те­ма­сын­да сту­дент­лар­ның үз ида­рә ор­ган­на­ры зур роль уй­ный. Үзи­да­рә рек­то­рат, де­ка­нат­лар бе­лән бер-бер­сен ту­лы­лан­ды­рып, укы­ту-тәр­бия эше­нең нә­ти­җә­ле­ле­ген арт­ты­ру юнә­ле­шен­дә мак­сат­чан эш­ли. Мә­дә­ни­ят үзә­ге һәм сту­дент­лар иҗа­ты кы­са­ла­рын­да 1-2нче курс сту­дент­ла­ры өчен "Му­зы­каль тәр­бия ни­гез­лә­ре" һәм "Хо­ре­ог­ра­фия ни­гез­лә­ре" дә­рес­лә­ре үт­кә­ре­лә. Ша­ян­нар тап­кыр­лар клу­бы да үсеш­тә. Мон­нан тыш без­дә, "Күп нок­та", "Ключ" һәм пе­да­го­гия те­атр­ла­ры, "Ас­те­рия" бию сту­ди­я­се, "Вдох­но­ве­ние", "Кә­еф", "Асылъ­яр" во­кал ан­самбль­лә­ре уңыш­лы эш­ли. Шу­лай ук Та­тар­стан­ның һәм Рос­си­я­нең кү­ре­нек­ле ар­тист­ла­ры, язу­чы­ла­ры, спорт­чы­ла­ры бе­лән оч­ра­шу­лар уз­ды­ра­быз. Бо­лар ба­ры­сы да бу­ла­чак укы­ту­чы­лар­да шәх­си һәм һө­нә­ри ком­пе­тен­ци­я­ләр­не, ру­хи кыйм­мәт­ләр­не, пе­да­го­гик сый­фат­лар­ны фор­ма­лаш­ты­ра.

- Спорт­та­гы ка­за­ныш­ла­ры­гыз да күп­ләр көн­лә­шер­лек.

- Уни­вер­си­тет­та­гы спорт клу­бы сту­дент­лар, ма­гис­т­рант­лар, ас­пи­рат­нтлар һәм укы­ту­чы­лар бе­лән бер­лек­тә мас­са­кү­ләм спорт ча­ра­ла­ры оеш­ты­ра. Шө­кер, спорт­та­гы ка­за­ныш­ла­ры­быз - без­нең го­рур­лы­гы­быз. Олим­пия уен­на­ры при­зе­ры Алек­сей Де­ни­сен­ко, бө­тен­рос­сия уни­вер­си­а­да­сы җи­ңү­че­се, спорт мас­те­ры Ти­мо­фей Мар­кин, бокс бу­ен­ча спорт мас­те­ры Рус­лан Сун­на­тов, спорт ори­ен­та­ци­я­се бу­ен­ча спорт мас­те­ры Ва­ле­рий Кметь. Уни­вер­си­тет­та ха­тын-кыз­лар спор­ты­на да игъ­ти­бар зур. Бу як­тан да го­рур­ла­ныр­лык сту­дент­ла­ры­быз бар. Бил­бау кө­рә­ше бу­ен­ча спорт мас­тер­ла­ры Ми­ләү­шә Хә­сә­но­ва, Але­на Ка­лу­ги­на, Ка­мил­ла Ели­се­е­ва дөнья чем­пи­он­на­ры дә­рә­җә­се­нә иреш­те­ләр. Алар­ның уңы­шын­да юга­ры ква­ли­фи­ка­ци­я­ле тре­нер­лар­ның өле­ше зур. Сту­дент­ла­ры­быз үзе­без­нең спорт ком­п­лек­сын­да спорт­ның төр­ле төр­лә­ре бу­ен­ча шө­гыль­лә­нә­ләр.

- Спорт клу­бы ба­за­сын­да сы­нау­лар, нор­ма­тив­лар, та­ләп­ләр үтәү һәм физ­куль­ту­ра һәм спорт өл­кә­сен­дә­ге бе­лем­нәр­не бә­я­ләү бу­ен­ча тест үзә­ге дә ачыл­ды. Ту­ла­ем ал­ган­да Яр Чал­лы дәү­ләт пе­да­го­гия уни­вер­си­те­тын­да­гы сис­те­ма спорт бе­лән шө­гыль­лә­нү­гә һәм сә­ла­мәт яшәү рә­ве­ше­нә кы­зык­сын­ды­ру­ны арт­ты­ра.

Бү­ген­ге көн­дә без Та­тар­стан­га нин­ди укы­ту­чы ки­рәк­ле­ген аң­лый­быз. Бу - Та­тар­стан рес­пуб­ли­ка­сы Пре­зи­ден­ты Рөс­тәм Миң­не­ха­нов­ның, ТР мә­га­риф һәм фән ми­нис­т­ры Эн­гель Фәт­та­хов­ның һәм тор­мыш та­лә­бе. Без­нең ал­да план­нар зур, алар­ны тор­мыш­ка ашы­рып, Яр Чал­лы пе­да­го­гия уни­вер­си­те­тын­нан ба­ла­лар­ны, иле­без­не яра­та тор­ган бе­лем­ле, акыл­лы, бә­хет­ле, кыс­ка­сы за­ман та­ләп­лә­ре­нә җа­вап би­рә тор­ган кадр­лар чы­га­ру бу­ры­чы то­ра.

- Кат­лау­лы хез­мә­те­гез­дә уңыш­лар юл­даш бул­сын. Сез­дә укып чык­кан яшь укы­ту­чы­лар ки­лә­чәк бу­ын­га бе­лем һәм тәр­бия би­рү­гә, шу­лай ук уку йор­ты­ның дә­рә­җә­сен арт­ты­ру­га ла­ек­лы өлеш керт­сен­нәр.

Әң­гә­мә­дәш - Зөл­фия ГА­ЛИМ