Бурычлар талап алынырга тиеш түгел...

Бү­ген "кол­лек­тор" хез­мә­те­нең за­кон­сыз­лык, кри­ми­нал бе­лән бәй­ле бу­луы бе­ре­без өчен дә яңа­лык тү­гел. Чөн­ки әле бер, әле икен­че тө­бәк­тә алар кыл­ган "ба­тыр­лык­лар" ту­рын­да ише­теп-укып то­ра­быз. Го­му­мән, кре­дит бу­ры­чын кый­нап-та­лап алу, хәт­та ке­ше­не үз-үзе­нә кул са­лу­га ка­дәр җит­ке­рү ин­де га­дә­ти хәл­гә әй­лән­де. "Мак­сат ча­ра­лар­ны ак­лый" ди­гән рә­хим­сез прин­цип бе­лән эш йөр­тү­че "бел­геч­ләр" дис­тә ел­лар дә­ва­мын­да за­кон­нар­ның ка­мил бул­ма­вын­нан бик ях­шы фай­да­лан­ды. Лә­кин ха­лык­ның тү­зем­ле­ге чик­сез тү­гел. Ни­һа­ять, бә­гы­ре­нә төш­кән за­рын де­пу­тат­лар­га ишет­тер­де...

Агым­да­гы ел­ның 12 ап­ре­лен­дә РФ Дә­ү­ләт Ду­ма­сы кол­лек­тор­лар­ның эш­чән­ле­ге­нә кат­гый нор­ма­лар һәм та­ләп­ләр куя тор­ган За­кон про­ек­тын бе­рен­че укы­лыш­та ка­бул ит­те. Про­ект­ның иң мө­һим ас­пект­ла­ры­на тук­та­лыйк.

Бе­рен­че­дән, "Бу­рыч­лар­ны кай­та­ру ба­ры­шын­да фи­зик зат­лар­ның хо­кук­ла­рын һәм за­кон­лы мән­фә­гать­лә­рен як­лау ту­рын­да" гы про­ект кур­кы­ту-янау, фи­зик көч кул­ла­ну­ны кат­гый тыя. Икен­че­дән, "бу­рыч дау­лау­чы­лар" граж­дан­нар­ның мөл­кә­те­нә зы­ян ки­тер­гән яки алар­га ка­ра­та пси­хо­ло­гик тә­э­сир яса­ган оч­рак­та, җит­ди җа­вап­лы­лык яный. Бу­рыч­лы­лар бе­лән ара­ла­шу­ның да кат­гый рег­ла­мен­ты бар. Әй­тик, ат­на­га бер тап­кыр. Те­ле­фон­нан шал­ты­ра­ту да тә­ү­ле­ге­нә - бер, ат­на­га - ике, ай­га си­гез тап­кыр­дан арт­мас­ка ти­еш. Або­нент­ка яше­рен но­мер аша яки төн­лә шал­ты­ра­ту, фа­тир ише­ге­нә ка­гып бор­чу шу­лай ук ты­е­ла. Эш көн­нә­рен­дә - 22.00, ә ял һәм бәй­рәм көн­нә­рен­дә 20.00 сә­гать­тән соң шал­ты­ра­ту шу­лай ук бу­рыч­лы­ның хо­ку­кын бо­зу­га ке­рә.

Про­ект шу­лай ук кол­лек­тор агент­лык­ла­ры­ның ак­тив­ла­ры­на да ае­рым та­ләп­ләр куя. Әле­ге хез­мәт ба­за­рын­да эш­лә­ү­че ком­па­ни­я­ләр­нең ак­ти­вы 10 млн сум­нан да ким бул­мас­ка ти­еш. Агент­лык­ның мах­сус дә­ү­ләт ре­ес­т­ры­на тер­кә­лүе дә - төп шарт. Яңа про­ект­ның ка­бул ите­лүе, үз чи­ра­тын­да, ваг­рак оеш­ма­лар­ның эш­чән­ле­ге­нә чик ку­я­чак, ә эре­лә­ре­нә ны­гып ки­тү өчен мөм­кин­лек ту­ды­ра­чак.

Бу­рыч­лар­ны тү­лә­тү мак­са­тын­да, ар­тык ак­тив­лык күр­сәт­кән һәм ва­зый­фа­ла­рын­нан ак­ча үз­ләш­те­рү мак­са­тын­да фай­да­лан­ган кол­лек­тор ком­па­ни­я­лә­ре­нә дә җит­ди штраф­лар (2 млн сум­га ка­дәр) яный. Икен­че укы­лыш­та за­кон про­ек­ты бу­рыч дау­лау­чы хез­мәт­кәр­ләр кыл­ган га­мәл­ләр өчен кре­дит би­рү­че­гә җа­вап­лы­лык йөк­ләү ту­рын­да­гы мад­дә бе­лән ту­лы­лан­ды­ры­ла­чак. Фе­де­ра­ция Со­ве­тын­да яңа за­кон про­ек­ты кол­лек­тор­лар ба­за­рын на­мус­сыз хез­мәт­кәр­ләр­дән азат итә­чәк, һәм, иң мө­һи­ме, кре­дит алу­чы­лар­ның хо­кук­ла­рын як­ла­я­чак, дип фа­раз­лый­лар.

Бу яз­ма­ны әзер­лә­гән ва­кыт­та кол­лек­тор­лар­дан зы­ян күр­гән шә­һәр­дәш­лә­ре­без­нең дә фи­кер­лә­рен тың­ла­дык. Яңа про­ект ка­бул ите­лү­гә алар бик шат. Чын­нан да, мак­сат­ла­ры­на ире­шү өчен кай­бер хез­мәт­кәр­ләр нин­ди ге­нә рә­хим­сез ысул­лар кул­лан­мый! Ә зы­ян кү­рү­че­ләр күп оч­рак­та хо­кук сак­лау ор­ган­на­ры­на хә­бәр итәр­гә кур­ка. Яр­дәм­не, ни­гез­дә, со­ци­аль чел­тәр­ләр аша эз­ли­ләр.

Мик­ро­займ ал­ган идем, ва­кы­тын­да тү­ләп бул­ма­ды. Көн са­ен нин­ди­дер "те­кә" егет­ләр үзе­мә, га­и­лә­мә шал­ты­ра­тып яный. Әле­ге ком­па­ния ха­кын­да ту­лы­рак мәгъ­лү­мат ала­сы иде. Зин­һар өчен, но­ме­рым­ны күр­сәт­мә­гез!

Кол­лек­тор­лар - бик кур­кы­ныч адәм­нәр икән. Кө­не­нә ни­чә тап­кыр шал­ты­ра­тып, тең­кә­гә ти­я­ләр. Ише­ге­мә ка­дәр ян­дыр­ды­лар. Ниш­ләр­гә дә бел­мим. Җәй кө­не МТС сим­ка­сы са­тып ал­ган идем - элек­ке ху­җа­сы бик зур бу­рыч­лы бул­ган. Хә­зер кол­лек­тор шул ак­ча­ны мин­нән дау­лый...

Ә ми­нем до­нор икә­нем­не бе­леп, поч­та тарт­ма­сы­на "Ул СПИД бе­лән авы­рый!" дип языл­ган фо­то­рә­се­мем­не таш­ла­ды­лар. Бу­ры­чың­ны тү­лә­мә­сәң, бө­тен шә­һәр­гә та­ра­та­быз, дип кур­кы­та­лар. Уз­ган җәй­дә улым­ны мәк­тәп­кә әзер­лә­гән­дә, пас­порт бе­лән ге­нә би­рә тор­ган оеш­ма­дан кре­дит ал­ган идем. Ва­кы­тын­да тү­ләп ба­ра ал­ма­дым. Нә­ти­җә­дә, бу­ры­чым бер­мә-бер арт­ты. Ул ка­дәр ак­ча­ны тү­ләр­гә мөм­кин­ле­гем дә юк, ба­лам өчен дә кур­кам. Кол­лек­тор­лар­ның вәх­ши­ле­ге һәр­кем­гә бил­ге­ле бит...

Сүз дә юк, бү­ген һәр өчен­че ке­ше кре­дит өс­тен­дә уты­ра. Ипо­те­ка­сын да тү­ли, ма­ши­на­сын да ала­сы, ба­ла­сын да укы­та­сы ки­лә. Лә­кин, нин­ди дә бул­са до­ку­мент­ка кул куй­ган­чы, мөм­кин­ле­гең ту­рын­да уй­лый­сың, ягъ­ни юр­га­ны­ңа ка­рап ая­гың­ны су­за­сың. Шул ук ва­кыт­та план­на­рың бер миз­гел­дә чел­пә­рә­мә ки­лер­гә - авы­рып ки­тәр­гә, эш­сез ка­лыр­га мөм­кин. Ан­дый оч­рак­та, бу­рыч­лы­ның хә­ле­нә ке­рер­дәй мөм­кин­лек­не эз­ләп ка­рар­га ки­рәк. Бу ки­ңәш кол­лек­тор­лар­га ка­гы­ла. Бу­рыч тү­лә­нер­гә ти­еш, лә­кин вәх­ши ысул­лар бе­лән тү­гел. Яңа про­ект әнә шул мак­сат­ны күз­дә то­та.

Рә­зи­нә На­сый­бул­ли­на