Чаллы халкы “Камал театры” билетларын кырып-себереп алып бетерде

Чал­лы­га "Ка­мал те­ат­ры" ки­лә! Аның исе­мен ту­ты­рып язу, мө­га­ен, ки­рәк тә тү­гел­дер. Ха­лык ара­сын­да ул нәкъ ме­нә Ка­мал те­ат­ры бу­ла­рак йө­ри. Һәр те­атр­ның үз йө­зе бар. Әм­ма Ка­мал те­ат­ры ул та­тар те­атр­ла­ры ара­сын­да иң ае­ры­лып тор­га­ны. Эш баш­ка­ла­ны­кы бу­лу­да гы­на да тү­гел. Ә ал­тын яд­кәр­ле та­ри­хын­да, аның мәш­һүр ар­тист­ла­рын­да: алар та­ма­ша­чы­ның хис-ки­че­реш­лә­рен ме­нә шу­шы ике нок­та ара­сын­да уй­на­та бе­лә­ләр. Ки­рәк икән көл­де­рә­ләр, шул ук урын­да ела­та­лар да...

Ка­мал те­ат­ры­ның Чал­лы­да­гы гос­т­роль­лә­ре 14 фев­раль­дән баш­ла­на. Әле бер ат­на ва­кыт бар, ә ин­де би­лет­лар са­ты­лып та бет­кән. Ха­лык кы­рып-се­бе­реп ал­ган. Яра­та­лар чөн­ки, кө­теп ала­лар. Сә­бә­бе - ка­мал­лы­лар ав­то­ка­ла­га көт­те­реп ке­нә ки­лә­ләр: елы­на бер тап­кыр...

- Без Рос­си­я­дә­ге, Та­тар­стан­да­гы бар­лык шә­һәр­ләр­гә ка­ра­ган­да Чал­лы­га еш­рак йө­ри­без, - дип сөй­ли те­атр җи­тәк­че­се - Ил­фир Яку­пов Чал­лы шә­һәр ида­рә­сен­дә уз­ган мат­бу­гат кон­фе­рен­ци­я­сен­дә. - 14-21 фев­раль ара­лы­гын­да бар­лы­гы 5 спек­такль ку­е­ла­чак. Бер спек­такль ике тап­кыр уй­на­ла. Мо­ның сә­бә­бе ни­дә? Кай­бер спек­такль­ләр­не со­рау­чы­лар күп. Ә бер та­ма­ша бе­лән ге­нә ба­ры­сы­ның да их­ты­я­җын ка­нә­гать­лән­де­рү мөм­кин тү­гел. Өл­гер­мә­ү­че­ләр бар, еш кы­на ха­лык: "Җи­теш­мә­дем, би­лет кал­ма­ды, ба­ра­сы бик кил­гән иде", - дип зар­ла­на­лар. Шу­ның өчен шун­дый ка­рар­га кил­дек тә ин­де. Ре­пер­ту­ар­га кил­гән­дә, та­ма­шы­ча­лар­га Ту­фан Миң­нул­лин­нын "Ди­ләф­руз" ре­мейк әсә­ре тәкъ­дим ите­лә­чәк. Бу юлы ко­ме­ди­я­гә яна му­зы­каль су­лыш кер­тел­де. Шу­лай ук премь­е­ра әсә­рен алып кил­дек: "Бар­мы риш­вәт­тән дә­ва?" дип ата­ла. Уз­ган ел "Сө­я­сең­ме, сөй­ми­сең­ме?" спек­так­лен Чал­лы та­ма­ша­чы­сы бик яра­тып ка­бул ит­те. Спек­такль шу­лай ук анш­лаг бе­лән уз­ды. Аны бы­ел да алып кил­дек.

Ә хә­зер спек­такль­ләр­гә ае­рым-ае­рым тук­та­лып узыйк. Нин­ди та­ма­ша­лар, нәр­сә ту­рын­да бу­ла­чак­лар - бо­ла­рын Г. Ка­мал те­ат­ры ар­тис­ты Фә­нис Җи­һан­ша сөй­лә­де.

- Иң төп спек­такль­ләр­нең бер­се - дра­ма­тург Зөл­фәт Хә­ким яз­ган "Риш­вәт­тән бар­мы дә­ва?" дип ата­ла. Ре­жис­се­ры - Ил­гиз Зәй­ни­ев. Та­тар­ста­да һәр ел­ны "Яңа та­тар пье­са­сы" ди­гән бәй­ге уз­ды­ры­ла. Без шун­да яңа драмм­тург­лар, яңа пье­са әсәр­лә­ре эз­ли­без. Ара­дан ях­шы­ла­рын сай­лап алып, шу­ны эш­кәр­тә­без, яңар­та­быз, тө­зә­тә­без. Яшь язу­чы, драм­ма­тург­лар­га ос­таз­лар ки­ңәш­ләр би­рә. Ә Зөл­фәт Хә­ким әсәр­лә­ре ин­де без­дә күп­тән­нән ку­е­ла. Спек­такль ни ту­ры­да соң? Төп ка­һар­ман - мәк­тәп­тән, эш­тән ку­ыл­ган гап-га­ди бер хи­мия укы­ту­чы­сы риш­вәт­че­лек­тән да­ру уй­лап та­ба. Бу да­ру­ны Мәс­кә­ү­гә алып ба­рыр­га те­ли. Дө­рес­тән дә эш­ли ми­кән да­ру? Баш­ка­ла бел­геч­лә­ре тик­шер­сен­нәр, сы­нап ка­ра­сын­нар, ди­гән мак­сат бе­лән янып йө­ри. Бу да­ру ту­рын­да бө­тен ра­йон бе­леп ала. Шун­нан соң ыгы-зы­гы баш­ла­на да ин­де. Ба­ры­сы да баш кал­кы­та­лар - ад­ми­нис­т­ра­ция баш­лы­гын­нан алып, бар­лык тү­рә­ләр, во­ен­ком­нар һәм баш­ка­лар. Бер­се дә төп ка­һар­ман­ның Мәс­кә­ү­гә ки­тү­ен те­лә­ми. Чөн­ки алар өчен мо­ның ахы­ры ая­ныч­лы тә­мам­ла­ныр­га мөм­кин. Спек­такль­дә исе­мен­дә би­рел­гән со­а­ру­га нин­ди­дер тө­гәл җа­вап юк. Төп со­рау ачык ка­ла би­рә. Өч төр­ле фи­нал фа­раз­ла­на. Чын­лап та уй­лап та­был­ган­мы риш­вәт­тән дә­ва? Яи­сә ка­һар­ман үз да­ны, үз их­ты­я­җын ка­нә­гать­лән­де­рү мак­са­тын­нан гы­на уй­лап чы­гар­ган­мы? Әсәр­дә та­гын өчен­че фи­нал да бар. Кай­сы фи­нал дө­рес - мо­ны­сы һәр­кем өчен төр­ле­чә. Кем ни­чек фи­кер йөр­тә, ни­чек уй­лый, шу­ңа ка­рап һәр­кем үз нә­ти­җә­сен яса­я­чак...

Икен­че төп спек­такль­лә­ре­без­нең бер­се -"Ди­ләф­рүз­гә ре­мейк" - элек­ке "Ди­ләф­рүз­гә дурт ки­яү" әсә­ре­нең үз­гәр­тел­гән ва­ри­ан­ты. 70 нче ел­лар­да ук языл­ган пье­са ин­де ул. 7 ел элек "Га­шыйк­лар кө­не" уңа­ен­нан үз­гәр­теп языл­ды. Ул ва­кыт­та Ту­фан ага Миң­нул­лин да исән иде әле. Те­атр­ның баш ре­жис­се­ры Фә­рит Бик­чән­тә­ев бе­лән бер­лек­тә үз­гәр­теп яз­ды­лар...

Фә­нис Җи­һан­ша әле­ге ике спек­такль­ләр­дә дә төп роль­ләр­не баш­ка­ра. "Риш­вәт­тән бар­мы дә­ва?" та­ма­ша­сын­да ул хи­мия укы­ту­чы­сы, ә "Ди­ләф­рүз­гә ре­мейк" әсә­рен­дә - Ди­ләф­рүз­не үзе­нә ка­ра­тыр­га ым­сы­нып йө­рү­че ки­я­ү­ләр­нең бер­се - ха­лык авыз иҗа­ты жыю бе­лән ма­вы­га тор­ган, фольк­лор­чы - Га­лим исем­ле 60 яшь­лек карт.

- Ка­ра­тыр­га ты­ры­шып йө­рим йө­рим дә, әм­ма ул ми­нем бил­ге­ле бер сә­бәп­ләр ар­ка­сын­да ба­рып чык­мый, - дип кө­лә Фә­нис Җи­һан­ша, Ал­су Ка­ю­мо­ва­га ка­рап.

- Әйе, аның бер­ни дә ба­рып чык­мый... - ди аңа кар­шы Ал­су Ка­ю­мо­ва да.

Фә­нис Җи­һан­ша әсәр­дән бер өзек­не шә­һәр хә­ки­ми­я­те йор­тын­да, жур­на­лист­лар кар­шын­да ук уй­нап күр­сә­тер­гә тәкъ­дим яса­ды. Хез­мәт­тә­ше ге­нә баш тарт­ты...

Ку­нак­лар­га шу­лай ук жур­на­лист­лар­дан со­рау­лар да яң­гы­ра­ды. Кем­дер Ка­мал те­ат­ры­ның "Ин­с­таг­рамм­да" бу­лу-бул­ма­вы бе­лән кы­зык­сын­ды. Ре­пер­ту­ар­ның ни­чек сай­ла­нуы да шә­һәр жур­на­лист­ла­ры өчен кы­зык­лы иде. Соң­гы со­рау шә­һә­ре­без язу­чы­сы, шу­лай ук дра­ма әсәр­лә­ре ав­то­ры Ай­гөл Әх­мәт­га­ли­е­ва­дан яң­гы­ра­ды.

- Мар­сель абый Сә­лим­җа­нов әй­тә тор­ган иде: Без­нең ре­пер­ту­ар төр­ле зә­вык­та­гы, төр­ле аң һәм бе­лем дә­рә­җә­ле та­ма­ша­чы­га спек­такль сай­лау мөм­кин­ле­ге би­рә тор­ган итеп тө­зе­лер­гә ти­еш, - дип җа­вап бир­де Фә­нис Җи­һан­ша. - Өл­кән­нәр­гә ге­нә тү­гел, яшь­ләр өчен дә. Без­нең хә­зер­ге ре­пер­ту­ар­га ка­ра­са­гыз, яшь­ләр­не җә­леп итә тор­ган гы­на тү­гел, ә шул яшь­ләр­гә бү­ген­ге көн­нең аң-фи­ке­рен ачып са­ла тор­ган әсәр­ләр өс­тен­лек итү­ен кү­рер­сез. Шу­лай ук клас­сик әсәр­ләр­не дә нин­ди­дер му­зей экс­по­на­ты итеп кую ту­гел мак­сат, ә бү­ген­ге за­ман су­лы­шы бе­лән үрү.

Ка­мал ар­тист­ла­ры­на шу­лай ук бү­ген­ге көн­дә күп ке­нә те­атр­лар­ның ко­ме­ди­я­гә күб­рәк ба­сым ясау­ла­ры, ха­лык­тан ак­ча җы­ю­га ко­рыл­ган спек­такль­ләр бе­лән ма­вы­гуы ту­рын­да да со­рау би­рел­де.

- Спек­такль­ләр та­ма­ша­чы өчен дә­рес­лек ро­лен үтәр­гә, аны ка­рап нин­ди­дер азык алып кай­тып ки­тәр­лек бу­лыр­га ти­еш. Асыл­да без куя тор­ган спек­такль­ләр­не кү­бе­сен нин­ди­дер тө­гәл кы­са­лар­га кер­теп тә бул­мый. Ан­да ко­ме­ди­я­се дә бар, дра­ма­сы да, та­ма­ша­чы­га әй­тер­гә те­лә­гән фи­кер дә... Мә­сә­лән, "Җил­кән­сез­ләр" не ге­нә алыйк. Әй­тик, аны Кә­рим Тин­чу­рин ко­ме­дия бу­ла­рак яз­ган. Ә без­дә ул дра­ма бу­ла­рак ба­ра. Кы­зык урын­на­ры да бар, фа­җый­га­се дә... - дип җа­вап бир­де ку­нак­лар.

Шу­лай ук бү­ген­ге та­ма­ша­чы­ның ил­ле про­цент­тан ар­ты­гы яшь­ләр бу­лу­ы­на да ба­сым яса­ды­лар.

- Без­гә бер­сен­дә та­ныл­ган ре­жис­сер Адольф Ша­пи­ро кил­гән иде. Ул хәт­та га­җәп­лә­неп кит­те. 60 про­цент та­ма­ша­чы­гыз яшь­ләр, дип шак­ка­тып сөй­лә­де, - ди Ил­фир Яку­пов.

Ар­тис­лар ара­сын­да да яшь­ләр күп. Яшь ар­тист яшь та­ма­ша­чы­га әсәр­дә­ге фи­кер­не җит­кер­сен, та­ма­ша­чы­ны ышан­ды­ра ал­сын өчен аңа һәр әйт­кән сү­зе­нең асы­лын, мәгъ­нә­сен аң­лап уй­нар­га ки­рәк. Бү­тән­чә яра­мый.

Та­гын бер мәгъ­лү­мәт бе­лән бү­леш­те "ка­мал­лы­лар". Бы­ел Ка­зан мә­дә­ни­ят ин­с­ти­ту­тын­да Фә­рит Бик­чән­тә­ев үз кур­сын җы­я­чак. Мо­ның бу­ен­ча кы­зык­сын­ган бар­лык сту­дент­лар, яшь cән­гать әһел­лә­ре 21 фев­раль көн­не "Энер­ге­тик­лар" мә­дә­ни­ят са­ра­е­на ки­лә ала. Ан­да Фә­рит Бик­чән­тә­ев бу хак­та һө­нә­ри сөй­лә­шү уза­чак.

Фо­ат Ша­ми­лев