Ашы­гыч яр­дәм күрсәтәләр

Сә­ла­мәт­лек как­шау­ның сә­бә­бе - тем­пе­ра­ту­ра ал­ма­шы­ның на­чар­ла­нуы. Ке­ше­нең тән тем­пе­ра­ту­ра­сы ор­га­низм­да бар­лык­ка кил­гән җы­лы­ның тыш­ка бү­ле­неп чы­гу­ы­на бәй­ле. Ар­тык эс­се­дә, тән кай­нар­лык­тан ары­на ал­мый - ор­га­низм ча­ма­дан ар­тык кы­за. Ка­лын, ка­раң­гы төс­тә­ге, син­те­тик ту­кы­ма­дан те­гел­гән ки­ем­нәр, фи­зик көч, су­сыз­лык, баш ки­ем­сез йө­рү хәл­не та­гын да кис­кен­ләш­те­рә.

Шә­һә­ре­без­дә эс­се­дән зы­ян кү­реп, та­биб­лар­га мө­рә­җә­гать итү­че­ләр бар­мы соң? Җәй­ге ма­тур көн­нәр­не хас­та­ха­нә тү­шә­ген­дә үт­кәр­мә­сен өчен ниш­ләр­гә? Әле­ге со­рау­лар бе­лән без ашы­гыч яр­дәм күр­сә­тү стан­ци­я­се мө­ди­ре Фә­нү­зә По­по­ва­га мө­рә­җә­гать ит­тек.

- Фә­ү­зия Ша­кир­җа­нов­на, ко­яш су­гып яр­дәм ча­кы­ру­чы­лар күп­ме?

- Җәй дә­ва­мын­да кы­зу­дан зы­ян кү­реп дис­тә­лә­гән ке­ше ашы­гыч яр­дәм ча­кырт­ты. Шө­кер, ба­ры­сы­на да яр­дәм итә ал­дык. Эс­се­лек ар­ка­сын­да баш­ка чир­лә­ре куз­гал­ган ке­ше­ләр дә бик күп шал­ты­ра­та. Кө­не­нә шун­дый 600ләп авы­ру тер­кә­лә.

- Бел­геч­ләр ко­яш һәм эс­се су­гу ике­се ике нәр­сә ди. Алар ни­чек ае­ры­ла?

- Эс­се су­гу, ягъ­ни бил­ге­ле бер фак­тор­лар йо­гын­ты­сын­да (шул исәп­тән ко­яш нур­ла­рын­нан) тән тем­пе­ра­ту­ра­сы­ның кү­тә­ре­лүе. Аның бе­рен­че бил­ге­лә­ре бу­лып хәл­сез­лек, кә­еф ки­тү, ары­ган­лык, баш авыр­ту, йо­кым­сы­рау, та­мак ки­бү, тән­нең ча­ма­дан тыш тир­лә­ве һәм кы­за­руы, пульс­ның һәм су­лыш алу­ның еша­юы са­на­ла. Ал­га та­ба тән тем­пе­ра­ту­ра­сы­ның 39 гра­дус­ка ка­дәр кү­тә­ре­лүе, баш авыр­ту­ның кө­чә­юе, баш әй­лә­нү, ко­лак шау­лау, кү­ңел бол­га­ну, ко­су, та­гын да нык тир­ләү кү­зә­те­лә. Кан ба­сы­мы тө­шә, су­лау еш­лы­гы ки­ми. Ва­кыт­лы­ча аң­ны җую, тән­не кө­зән җы­е­ру да кү­зә­те­лер­гә мөм­кин. Соң­гы чик­тә ке­ше тир­лә­ми баш­лый, тән ти­ре­се ки­бә. Әгәр зы­ян кү­рү­че­гә ашы­гыч яр­дәм күр­сәт­мә­сәң, ке­ше ко­ма­га ки­тәр­гә, хәт­та үлер­гә мөм­кин. Ә ко­яш су­гу -  ко­яш нур­ла­ры тә­э­си­рен­дә үзәк нерв сис­те­ма­сы­на, баш ми­е­нә зы­ян ки­лү ул. Ко­яш су­гу урам­нан кер­гәч 6-8 сә­гать­тән соң да кү­зә­те­лер­гә мөм­кин. Аның бе­рен­че бил­ге­лә­ре: хәл­сез­лек, үзең­не иләс-ми­ләс хис итү, юга­ры тән тем­пе­ра­ту­ра­сы (40-41 гра­дус), тән ти­ре­се пе­шү, баш әй­лә­нү, ко­лак шау­лау, күз ал­ла­ры ка­раң­гы­ла­ну, кү­ңел бол­га­ну, ко­су,бо­рын­нан кан ки­тү. Ал­га та­ба кул­лар, аяк­лар ойый. Ке­ше ага­ра, сал­кын тир чы­га. Тиз ара­да ашы­гыч яр­дәм күр­сә­тер­гә ки­рәк. Ике оч­рак­та да ке­ше­не ки­чек­мәс­тән җи­ләс урын­га чы­га­ру шарт. Ба­шы юга­ры­рак бу­лыр­га ти­еш. Кы­сып тор­ган ки­ем­нә­рен салд­рыр­га, бу­шай­тыр­га. Ушын­да бул­ган оч­рак­та сал­кын су эче­рер­гә. 0,5 чәй ка­шы­гы тоз­ны яр­ты литр су­га са­лып ясал­ган су яки ка­ты итеп ясал­ган чәй би­рү дә ях­шы. Ба­шы­на юеш чүп­рәк ку­яр­га, ба­шын чы­ла­тып то­рыр­га, мөм­кин­лек бул­са, тә­нен юеш ту­кы­ма бе­лән урар­га, кул­тык ас­ты­на, аяк ара­сы­на сал­кын су ту­ты­рыл­ган ше­шә ку­яр­га ки­рәк. Аңын югалт­кан оч­рак­та тын юл­ла­рын, те­ле та­мак­ны кап­ла­ма­ган­мы, дип тик­ше­рер­гә ки­рәк. На­ша­тырь спир­ты па­рын ис­нә­тер­гә мөм­кин. Һәм ике оч­рак­та да ки­чек­мәс­тән ашы­гыч яр­дәм ча­кы­рыр­га яки зы­ян кү­рү­че­не хас­та­ха­нә­гә оза­тыр­га ки­рәк.

- Кы­зу яки ко­яш сук­ма­сын өчен ниш­ләр­гә?

- Без­нең ха­лык, биг­рәк тә өл­кән­нәр, җәй кө­не бак­ча­да. Алар сак­лык ча­ра­ла­ры күр­ми. Ано­маль кы­зу­да ко­яш ас­тын­да эш­лә­ү­дән баш тар­тыр­га яки ир­тә таң­да һәм көн сү­рел­гәч ке­нә бак­ча­га чы­гар­га ки­ңәш итәм. Мон­да иң мө­һи­ме тән­не кы­зу­га кү­нек­те­рү. Бе­рен­че көн­не бер сә­гать, икен­че көн­не сә­гать ярым, өчен­че көн­не ике сә­гать эш­ләп ал­саң, ор­га­низм кы­зу­га ия­лә­шә һәм сә­ла­мәт­лек­не сак­лар­га бу­лы­ша.

- Ашы­гыч яр­дәм хез­мә­тенә нинди авырулар белән күбрәк мөрәҗәгать итәләр?

- Бер ел элек, ягъ­ни пан­де­ми­я­гә ка­дәр, мө­рә­җә­гать итү­че­ләр­нең 50%ын йө­рәк-кан та­мы­ры авы­ру­лы ке­ше­ләр тәш­кил итә иде. 30%ы - төр­ле тән җә­рә­хәт­лә­ре алу, им­гә­нү, 10%ы - хро­ник авы­ру­лар һәм кал­ган 10% баш­ка төр авы­ру­лар иде. Ин­де ел­дан ар­тык бу кү­ре­неш үз­гәр­де. Хә­зер 50%ы ОР­ВИ ягъ­ни су­лыш юл­ла­ры ял­кын­сы­ну авы­руы бу­ен­ча. 50 яшь­тән өл­кән­рәк­ләр күб­рәк ча­кы­ра. Шө­кер, га­дәт­тән тыш ре­жим кү­зә­тел­ми. Бар­лык тех­ни­ка­быз да за­ман та­лап­лә­ре­нә ту­ры ки­те­реп җи­һаз­лан­ды­рыл­ган. Ки­чек­мәс­тән опе­ра­ция ясау мөм­кин­лек­лә­ре дә бар. Бри­га­да­лар бар­лык ки­рәк­ле әзер­лек­ләр­не үт­кән. Ашы­гыч яр­дәм күр­сә­тү стан­ци­я­се бел­геч­лә­ре­нең эш үзен­чә­ле­ге дә шун­да: та­биб­лар бер-бер­сен алы­шы­ты­ра ала, ә бри­га­да­лар өз­лек­сез юл­да. Сме­на бу­е­на авы­ру­дан авы­ру­га йө­реп яр­дәм күр­сә­тә­ләр.